Polpak

niedziela, 2 kwietnia 2023

Ortofon Verismo, wkładka gramofonowa MC

Dwa zdjęcia ze strony Ortofon A/S



Wstęp
Zaledwie kilkanaście dni na blogu Stereo i Kolorowo opublikowałem TUTAJ test wkładki Ortofon Quintet Red, podstawowej wkładki typu Moving Coil (czyli wkładki z ruchomą cewką) w katalogu duńskiego Ortofona. Zaś dziś tak się złożyło, że chciałbym przedstawić Czytelnikowi jedną trzech z flagowych wkładek MC serii Exclusives wytwarzanych przez Ortofona - to high-endowy model Ortofon Verismo (zobacz TUTAJ i TUTAJ). Wyżej od niego pozycjonowane są jedynie modele MC Anna Diamond oraz MC Diamond.

Z dużym powodzeniem można napisać, że Verismo to bardziej wyrób sztuki jubilerskiej niżli hifi, ale przecież wkładka gramofonowa służy do odtwarzania muzyki z płyt analogowych - nie jest ani broszką, ani pierścionkiem. Jednakże wysoki stopień zaawansowania wewnętrznej budowy, szlachetne materiały, laserowo cięty tytanowy korpus oraz diamentowa igła (diament Replicant 100 firmy Ortofon) ze szlifem typu Line Contact jednoznacznie zaświadczają i wskazują, że jest to luksusowy wyrób biżuteryjny przeznaczony dla audio high-end. Drogocenny drobiazg, który w fundamentalny sposób warunkuje dźwięk gramofonu.

Ortofon A/S
Duński Ortofon A/S jest jednym z kilku najbardziej renomowanych i uznanych światowych producentów wkładek gramofonowych. Historia Ortofona sięga aż do zamierzchłego roku 1918, kiedy to dwaj inżynierowie Axel Petersen (1887-1971) i Arnold Poulsen założyli w Kopenhadze firmę Electrical Phono Film Company z myślą o opracowywaniu systemów udźwiękowienia filmów. W 1946 roku firmę przemianowano na FonoFilm Industry A/S, a zaledwie rok później w ramach tej samej firmy założono spółkę handlową Ortofon A/S oferującą pierwsze wkładki gramofonowe. 

W roku 1959 zaprezentowano pierwszą wkładkę stereo, którą nazwano SPU (SPU, czyli stereo pick-up). Dziesięć lat później opracowano pierwszą wkładkę z ruchomym magnesem - model M-15, zaś już po ośmiu latach dwa modele z ruchomą cewką - MC-20 i MC-20 MKII. Od tamtych czasów w Ortofon opracowano i wyprodukowano ponad 300 różnych wkładek. Niech ta gigantyczna liczba zaświadczy o najwyższych z możliwych doświadczeń i umiejętności Ortofona w dziedzinie projektowania, budowy i produkcji wkładek gramofonowych.

W Ortofon A/S, naszym nadrzędnym celem jest ciągłe podnoszenie poprzeczki w zakresie prawdziwej, wiernej i dokładnej reprodukcji nagranego dźwięku. Jest nim zapewnienie najwyższej jakości doznań muzycznych poprzez połączenie innowacji i wiedzy technicznej, tworząc unikalną wartość dla wszystkich słuchaczy poprzez umożliwienie im odkrycia prawdziwych wewnętrznych emocji muzyki.

Wrażenia ogólne i budowa
Jak można się dowiedzieć z materiałów informacyjnych Ortofon, nazwa Verismo pochodzi od włoskiego słowa "vero", co oznacza "prawdziwy" i jest włoskim określeniem "realizmu". Versimo to postromantyczny gatunek operowy, który wywodzi się z włoskiego ruchu literackiego z przełomu XIX i XX wieku. Tradycja operowa weryzmu jest związana z włoskimi kompozytorami, takimi jak Pietro Mascagni, Ruggero Leoncavallo, Umberto Giordano, Francesco Cilea i Giacomo Puccini, którzy dążyli do przedstawiania świata z większym realizmem.

MC Verismo została opracowana w oparciu o naszą rozległą wiedzę na temat właściwości wibracyjnych, różnych kształtów i charakterystyki materiałów, a także kompetencji w zakresie magnetyzmu, konstrukcji mechanicznych i technologii. Ten nowy produkt klasy "state-of-the-art", reprezentujący liczne ideały projektowe Ortofona, jest naprawdę przykładem najwyższego stopnia wydajności możliwego we współczesnej technologii odtwarzania analogowego. MC Verismo niewątpliwie zapewni dźwięk, którego po prostu trzeba doświadczyć.

Obudowa wkładki Verismo w całości wykonana została z tytanu. Tytan to lekki metal o ultra-wysokiej wytrzymałości mechanicznej oraz dużej odporności na korozję, w tym również wody morskiej i chloru. A dodatkowo (podobnie jak aluminium) jest paramagnetykiem, co znacząco autoryzuje i uzasadnia jego zastosowanie w hifi audio. Korpus tytanowej obudowy Verismo został wykonany w spiekaniu laserowym przy użyciu techniki SLM (Selective Laser Melting), czyli spiekania tytanu metodą selektywnego topienia warstw. Technika ta pozwala na precyzyjną kontrolę gęstości materiału, z którego wykonano obudowę, tym samym umożliwiając uzyskanie niezwykle wysokiego tłumienia wewnętrznego.

Co istotne, igła zaaplikowana w MC Verismo wykorzystuje diament Replicant 100 firmy Ortofon. To diament CVD, który jest w 100% taki sam jak naturalny diament, w najlepszej klasie diamentów naturalnych (Typ Ila) ze względu na absolutną czystość. Rysik igły został wyszlifowany (w Szwajcarii) w kształt typu Line Contact - wyróżnia się wąską i długą powierzchnią styku, która jest jak najbardziej zbliżona do oryginalnego rysika tnącego (nacinającego matrycę). Zapewnia to najdokładniejszą reprodukcję, najniższe zniekształcenia i rozszerzony zakres częstotliwości. Z kolei wspornik Diamond zapewnia najlepszy z możliwych interfejs pomiędzy trzpieniem i armaturą, dzięki jego wysokiej twardości i krystalicznej strukturze. System ten ma pozwalać uzyskiwać z płyt analogowych większą ilość wewnętrznych detali oraz subtelności.

W MC Verismo kontakt wkładki z ramieniem tonalnym odbywa się poprzez trzy ściśle określone punkty styku, umieszczone na górnej stronie wkładki. Oznacza to, że "mechaniczna integracja wkładki i ramienia jest zawsze absolutnie doskonała, co skutkuje znacznym i zapierającym dech w piersiach wzrostem dynamiki, rozdzielczości i bogactwa detali. Dzięki zoptymalizowanej wadze i umiarkowanej sztywności, MC Verismo jest kompatybilny z większością współczesnych ramion gramofonowych".

Układ magnetyczny wkładki oparty został na wyjątkowo silnym, a równolegle bardzo lekkim i niewielkim magnesie neodymowym, który dzięki swoim minimalnym wymiarom sprawia, że układ generatora jest zarówno kompaktowy, jak i lżejszy.

MC Verismo wykorzystuje specjalnie zaprojektowaną armaturę składającą się ze stopu metali, który jest mniej magnetyczny niż tradycyjne żelazo. Zapewnia to wysoką korzyść dla możliwości dynamicznych wkładki, albowiem zaawansowana technologicznie armatura nie ma prawie żadnego wpływu na pole magnetyczne podczas ruchu. Dodatkowo pozwala to osiągnąć niezwykłą precyzję w każdym obrocie cewki we wszystkich warstwach. Dzięki temu MC Verismo może uzyskać wyższy stopień separacji kanałów, oferując jednocześnie zauważalnie niższe zniekształcenia i lepszy balans kanałów.

Zastosowanie cewek Aucurum firmy Oroton z pozłacanej, 6NX miedzi beztlenowej powoduje bezstratną transmisję ruchów diamentowej igły poprzez jej wspornik Diamond. Jak twierdzi Ortofon, takie połączenie pozwala wykorzystać niską masę ruchomą i niezwykle wysoką sztywność systemu.

Jak podaje producent, specjalnym rozwiązaniem zastosowanym we wkładce jest opatentowany przez Ortofon system mechaniczny WRDS (Wide Range Damping System), czyli szerokopasmowy system tłumienia wibracji. W systemie tym pomiędzy dwoma gumowymi elementami tłumiącymi (absorberami), z których każdy ma inne właściwości materiałowe, umieszczono niewielki, acz stosunkowo ciężki, platynowy krążek. Ponadto, aby osiągnąć optymalną interakcję pomiędzy elastycznością i tłumieniem, zastosowano oryginalną mieszankę gumową dla amortyzacji układu zawieszenia. Formuła mieszanki gumowej oparta jest na wysokowydajnym nano-wypełniaczu, który zapewnia pożądane właściwości mechaniczne (lepsze tłumienie i poprawę ogólnej wydajność wkładu).

Wkładka dostarczana jest w stosunkowo dużym pudle z nasuwaną nań tekturową obwolutą w całości pokrytą czerwono-białą grafiką typową dla Ortofona oraz ilustracją Verismo. Owo pudło zawiera w sobie ...drugie pudło, tym razem z otwieranym wiekiem. Pod wiekiem znajduje się głęboka komora, w której (w materiałowym woreczku) umieszczono akcesoria dla wkładki. Zaś sama wkładka została przytwierdzona (dwoma śrubkami) do akrylowej płytki (od jej spodu), która spoczywa na krawędziach komory. Akcesoria załączone z wkładką to kilka kompletów śrubek (złoconych, o różnych długościach), przewody do wkładki, śrubokręt, klucz imbusowy i czyścik do igły. Wszystko marki Ortofon. Oczywiście, jest są też takie dokumenty jak specyfikacja techniczna, instrukcja obsługi oraz gwarancja producenta.

Ortofon Verismo została wykonana perfekcyjnie. Jak już to pisałem we wstępie, bardziej przypomina drogocenny wyrób jubilerski, niż przedmiot do zastosowań audio hifi. Korpus to czysty tytan uformowany w nietypowy kształt metodą spiekania - techniką selektywnego topienia warstw. Body ma bardzo nietypowy kształt przypominający papuzi dziób połączony z lancetem chirurgicznym - to masywny, wysunięty front (i ścięty od spodu do góry) oraz mniejszy tył (połączone mostkiem.) Oba zespolone, układające się w odwróconą, acz spłaszczoną literę "U". Dzięki takiemu uformowaniu igła zainstalowana na przedzie wkładki jest wysunięta mocno do przodu. A równolegle jest nisko posadowiona, zaś tył z pinami do przyłączenia przewodów - wysoko. To niejako wkładka "pozbawiona" części podbrzusza, co nadaje jej optycznej lekkości, ale przede wszystkim zmniejsza jej masę (ciężar). Pomysłowa i praktyczna koncepcja.

Specyfikacja techniczna
Napięcie wyjściowe przy 1 kHz, 5 cm/sek: 0,2 mV
Balans przy 1 kHz: 0,5 dB
Separacja kanałów przy 1 kHz: 25 dB
Separacja kanałów przy 15 kHz: 20 dB
Pasmo przenoszenia +2 dB/- 1 dB: 20 - 20 000 Hz
Zdolność trackingu przy 315 Hz przy zalecanej sile śledzenia: 80 µm
Dynamiczna zgodność boczna: 13 µm/mN
Typ igły: specjalny, polerowany trzpień Ortofon Replicant 100 na wsporniku diamentowym
Promień końcówki igły: r/R 5/100 µm
Zalecana siła śledzenia: 2,6 g (26 mN)
Kąt nachylenia igły: 23°
Impedancja wewnętrzna, rezystancja DC: 0,7 kOhm
Zalecana impedancja obciążenia: 10 Ohm
Zalecana pojemność cyklu ładunkowego: 150 - 300 pF
Materiał drutu cewki: Aucurum, pozłacany, miedź beztlenowa 6NX
Materiał korpusu wkładki: SLM Titanium
Kolor wkładu: srebrny
Masa kartridża: 9,5 g




Luksusowy sposób pakowania

Wkładka przytwierdzona została do akrylowej płytki


Akcesoria

Kilka kompletów śrubek, przewody do wkładki, śrubokręt i czyścik do igły



Wkładkę Ortofon Verismo będę montować po kolei do trzech gramofonów: TEAC TN-5BB, Pro-Ject The Classic Evo i Nottingham Analogue Horizon

Zaczynam montaż na ramieniu SEAC gramofonu TEAC TN-5BB


Relatywnie tania wkładka Ortofon 2M Red zostaje zastąpiona ekstremalnie drogą Ortofon Verismo


Łatwy montaż do headshell'a; swobodny dostęp do pinów przewodów ramienia

Wszystko już zmontowane


Kalibracja przy użyciu prostych, acz skutecznych przyborów


Regulacja siły nacisku igły na wadze gramofonowej

Ustawiam nacisk na rekomendowane 2,6 grama







Kilka zdjęć wkładki / igły na winylu

Trzy przedwzmacniacze gramofonowe




Wrażenia dźwiękowe
Wkładkę Verismo montowałem po kolei do trzech gramofonów: TEAC TN-5BB, Pro-Ject The Classic Evo i Nottingham Analogue Horizon. Wkładki porównawcze to: Ortofon 2M Red, Ortofn 2M Black i Ortofon Quintet Red. Przedwzmacniacze gramofonowe to Musical Fidelity MX-VYNL, Pier Audio MM/MC 8 SE, Pro-Ject Phono Box DS3 B i TEAC PE-505. Pełna lista sprzętu towarzyszącego wymieniona została na końcu niniejszego tekstu.

Na początek istotne wyjaśnienie. Ortofon Verismo jest wkładką referencyjną, high-endową, ja zaś montowałem ją do gramofonów z przedziału średniego hifi audio, z wykorzystaniem podobnej klasy przedwzmacniaczy gramofonowych oraz w odniesieniu do odsłuchu budżetowych lub klasy średniej wkładek MM / MC. Jednakże w trakcie testów dysponowałem, czym dysponowałem - mam świadomość, że konwergentnym instrumentarium dla kartridża Ortofon Verismo byłby na przykład topowy gramofon Esoteric Grandioso 1 wraz z pre Esoteric E-02, ale "tak krawiec kraje, jak materii staje" - odsłuchy więc musiałem prowadzić na aktualnie posiadanym sprzęcie. Bo innego nie miałem. 

Poza tym podczas montażu wkładki w ramieniu gramofonu nie używałem ani mikroskopu cyfrowego, ani fozgometru, ani innych wymyślnych przyborów. Kalibrowałem wkładkę wyłącznie przy zastosowaniu konwencjonalnych (czytaj - zwykłych) narzędzi. Najprawdopodobniej bardziej profesjonalne justowanie wkładki może przynieść jeszcze wyższy poziom dźwięku niż mi to się udało zrobić / uzyskać / usłyszeć w czasie testów. To tyle tytułem wstępu do opisu dźwięku przedmiotowej wkładki.

Już pierwsze odsłuchy przyniosły wiele satysfakcji - Verismo zapewnia niezwykle płynny oraz dynamiczny przekaz podparty wysoką dynamiką oraz spektakularną detalicznością. Dźwięk jest potężny, nasycony oraz muzykalny - a do tego super rozdzielczy. Wydaje się, że wkładka (wraz z igłą) potrafi "wygarnąć" z rowków każdy kwant informacji, każdy detal i niuans oryginalnie wyryty w winylowej strukturze płyty. Referencyjny Ortofon gra bardzo analitycznie, dokładnie i odkrywczo, lecz równolegle także w przyjemny sposób, bo miękko i plastycznie. Po stokroć muzykalnie i romantycznie.

Wkładka łączy w sobie szybki i otwarty, wręcz liniowy, dźwięk z atrakcyjną barwą wraz z cudowną melodyką. To przede wszystkim przewiewna, przezroczysta i ekspansywna średnica, która jest fantastycznie precyzyjnie obrazowana - i która jest starannie zawieszona na rozbudowanej i perspektywicznej przestrzeni. Swoboda, powietrze i namacalność.

Barwa instrumentów wydaje się być tak prawdziwa, że chyba bardziej już to nie może się stać w gramofonie. Odsłuchy muzyki akustycznej i wokalistyki to wykwintna poezja najczystszej próby. I w tym zdaniu nie ma krzty przesady. Duńska wkładka pokazuje prawdziwy, lecz wysmakowany dźwięk po każdym względem - czysty, rzeczywisty i sceniczny. Referencyjny.
 
Instrumenty przedstawiane są soczyście, głęboko i malowniczo. Mają odpowiedni kolor, żar i gęstość, ale i holograficzny stan skupienia / ciężar właściwy. Verismo daleko sięga do sedna sprawy wiarygodności dźwięku - pokazywania autentycznej barwy głosu, jego organicznych emocji i siły brzmienia (tzw. szybkość i reaktywność). Ukazywania rozciągnięcia tonalnej skali oraz budowania autentycznej (trójwymiarowej) przestrzeni, która brzmi zupełnie naturalnie. Bezpruderyjnie. 

Cały przekaz wkładki jest w odbiorze nasycony, namacalny oraz zróżnicowany. Kompletny. Transjenty fali dźwiękowej są fotograficznie zarysowane, zaś bas żyzny i bogaty. Rozległy, acz dobrze skupiony. Spójny. Po prawdzie, pierwszy raz spotkałem na swej długiej recenzenckiej drodze aż tak zaawansowany dźwięk wkładki analogowej - to high-end w najczystszej postaci.

Brzmienie jest gęste i nasycone, ale też różnorodne oraz wielopłaszczyznowe. Lekkie i powabne. Płynne oraz subtelne. Pomimo sporej masy i rozmachu odczuwalnego dźwięku, nic nie jest w nim ani przeciążone, ani rozmyte, ani tym bardziej otłuszczone. Każdy ton (duży, średni i mały) jest żywy, zręczny i klarowny. Jest definiowany w 100% obrazowo, płynne i harmonijne. To dźwięk naturalistyczny i odkrywczy, lecz także ekspresyjny i dynamiczny. Można napisać, że stonowany i zdecydowany jednocześnie. Wypoziomowany oraz symetryczny. Idealnie kształtny. Fizyczny.

Dużą zaletą wkładki jest nie tylko analityczna dokładność grania połączona z wyrafinowaną muzykalnością wraz z głębokim nasyceniem tonalnym. Jej atutem również jest wyjątkowo niski poziom zakłóceń i interferencji dźwięku (i to przy równoległe wysokiej dynamice reprodukowanego dźwięku!). Szum przesuwu igły jest praktycznie niesłyszalny, cichuteńki. Tło niehałaśliwe, uspokojone. Nie słychać żadnych hałasów, pstryknięć czy większych trzasków. Bo trzaski o ile jeżeli w ogóle występują, to są stonowane. Nienatarczywe. Minimalne. 

Konkluzja
Ortofon Verismo to ultra-zaawansowana wkładka gramofonowa typu MC, która jest wzorcowym połączeniem innowacyjnych technologii, materiałów hi-tech, integracji mechaniki oraz jubilerskiej precyzji wykonania. Majstersztyk pośród referencyjnych wkładek gramofonowych. W rezultacie Verismo zapewnia wyjątkowo rozdzielczy, żywy i przestronny dźwięk o ekstra-wysokim poziomie nasycenia i dynamiki. Oferuje dźwięk doskonale barwny, wierny i autentyczny. Bezkompromisowo high-endowy. Wkładkę Ortofon Verismo szczególnie polecam wyrafinowanym koneserom gramofonów / płyt winylowych - będziecie w analogowym raju!

Cena w Polsce - 34 999 PLN.


Najwyższy z możliwych poziom rekomendacji dla Ortofon Verismo!


Za:
- najwyższy poziom zaawansowania konstrukcji, mechaniki i wykonania - m.in. tytanowa obudowa, diament Replicant, szlif Line Contact, wspornik Diamond, armatura ze niemagnetycznego stopu metali, cewki z pozłacanej miedzi beztlenowej 6NX etc.
- produkt klasy hi-tech
- wzorcowe parametry techniczne
- niepowtarzalny design (w tym oryginalny kształt obudowy przypominający fuzję ...dziobu papugi z lancetem chirurgicznym)
- wrażenie fizycznego obcowania z czymś absolutnym, bezkompromisowym, doskonałym
- niewiarygodnie dojrzałe brzmienie: dynamiczne i analityczne, a równolegle delikatne, równe i naturalne
- referencyjna rozdzielczość i selektywność
- barwna, emocjonalna i napowietrzona średnica o autentycznym i wiernym obrazowaniu
- wspaniałe zrównoważenie tonalne oraz wzorcowa spójność brzmienia
- kapitalna przestronność grania: pełen trójwymiar i holograficzne zjawiska pozorne
- przykładne portretowanie struktur harmonicznych
- plastyczny i atletyczny bas - doskonale kontrolowany
- minimalna podatność na trzaski płyt i hałas przesuwu igły; ciche i zrelaksowane tło
- możliwość dostosowania / montażu do wielu różnych ramion gramofonowych
- wkładka przeznaczona dla wysoko zaawansowanych gramofonów, ale także dla klasy średniej
- po prostu nadzwyczajny high-end
- bezwarunkowa rekomendacja Stereo i Kolorowo.

Przeciw:
- niebezpiecznie wysoka wartość rekomendowanej siły śledzenia igły (bo aż 2,6 grama)
- wkładka wymaga sporej precyzji montażu oraz daleko zaawansowanej kalibracji
- ekstremalnie wysoka cena.

System odsłuchowy
Pomieszczenie odsłuchowe: 30 m2, z częściową adaptacją akustyczną, ustroje Vicoustic Wave Wood - 10 sztuk.
Wzmacniacze: Haiku-Audio Origami 6550 SE (test TU), Esoteric N-05XD / Esoteric S-05 (test TU), Canor AI 1.10 , Rega Aethos i Pathos Classic One MKIII (test TU).
Kolumny podłogowe: Living Voice Auditorium R3 (test TU) i Revival Audio Atalante 5 (test TU).
Kolumny podstawkowe: Martin Logan Motion 35XTi (test TU), Guru Audio Junior (test TU) i Paradigm Founder 40B.
Odtwarzacz CD: Musical Fidelity A1 CD-Pro (test TU).
Odtwarzacze sieciowe: Rose RS150 (test TU), Limetree NETWORK II (test TU), Esoteric N-05XD, Matrix Audio Element i2 (test TU), Silent Angel Bremen B1T (test TU) i Silent Angel Munich M1 (test TU).
DAC-i/wzmacniacze słuchawkowe: NuPrime DAC-10H (test TU), Taga Harmony DA-400 (test TU), Esoteric N-05XD (test TU), Ferrum ERCO z zasilaczem Ferrum HYPSOS (test TU), Yulong DA1 z zasilaczem Yulong DA1 Power Station (test TU), Rupert Neve Designs RNHP (test TU) i Lampizator Amber 3 DAC (test TU).
Komputer: Dell Latitude 7390.
Smartfon / tablet: iPhone 13 oraz iPad Air 4.
Gramofony: Nottingham Analogue Horizon (test TU), Pro-Ject The Classic Evo (test TU) i TEAC TN-5BB (test TU).
Wkładki gramofonowe: Ortofon 2M Black (test TU), Ortofon Quintet Red (test TU) i Ortofon 2M Red (test TU).
Przedwzmacniacze gramofonowe: Musical Fidelity MX-VYNL (test TU), Pier Audio MM/MC 8 SE, Pro-Ject Phono Box DS3 B i TEAC PE-505 (test TU).
Radioodbiorniki: Rotel RT-1080, Sansui TU-5900 i Tivoli Model One (test TU).
Magnetofon kasetowy: Nakamichi Cassette Deck 1 (test TU).
Minisystem: Pioneer P1-K (test TU).
Głośnik bezprzewodowy: Mooer Silvereye 10 (test TU).
Odbiornik Bluetooth/DAC: iFi Audio ZEN Blue + zasilacz iFi Audio iPower X (test TU).
Słuchawki: Fostex TH610 (test TU), Meze 99 Neo (test TU), Meze Liric (test TU), Dan Clark Audio Expanse, RØDE NTH-100 (test TU), SIVGA SV023 (test TU) i Final Audio UX3000 (test TU).
Listwy sieciowe: Solid Core Audio Power Supply (test TU) i ZiKE Labs Powerbox (test TU).
Akcesoria: podstawa antywibracyjna Rogoz-Audio 3SG40 (test TU), podstawy głośnikowe Rogoz-Audio 4QB80 (test TU), podstawy głośnikowe Solid Tech Radius Stand, szafka audio Solid-Tech Radius Duo 3 (test TU), mata gramofonowa Harmonix TU-800EXi (test TU) i krążek dociskowy do gramofonu Clearaudio Clever Clamp (test TU). I wiele, wiele innych.

Przy opracowaniu powyższego tekstu posługiwałem się cytatami ze strony Ortofon Polska. Kursywą zaznaczyłem cytaty bezpośrednie, zaś cytaty pośrednie zostały wkomponowane w tekst.



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Komentarz będzie oczekiwać na moderację